U osób cierpiących z powodu agorafobii występuje silny strach związany z dwoma lub więcej spośród następujących sytuacji:
– korzystanie z transportu publicznego (samochody, autobusy, pociągi, statki, samoloty),
– przebywanie na otwartych przestrzeniach (np. targowiska, parkingi, mosty),
– przebywanie w zamkniętych miejscach (np. w sklepach, teatrach, kinach),
– stanie w kolejce i/albo w tłumie,
– samotne przebywanie poza domem.
Kiedy nie da się uciec
W związku z odczuwanym strachem pojawia się unikanie takich sytuacji i miejsc. Powstaje obawa przed wystąpieniem ataku paniki, przed brakiem możliwości szybkiej ucieczki (np. z autobusu), że pomoc może nie być dostępna (samotne przebywanie poza domem, w trasie). Mogą się pojawić także obawy związane z zawstydzeniem (np. upadek, nietrzymanie moczu, wymioty).
Więcej o atakach paniki przeczytasz tutaj: „Czy to atak paniki? Sprawdź objawy”.
Sytuacje agorafobiczne prawie zawsze powodują dyskomfort i wywołują strach, a reakcja osoby cierpiącej jest nieproporcjonalna (zbyt intensywna) do rzeczywistego zagrożenia.
Zmiany w dotychczasowym funkcjonowaniu
Lęk, niepokój, unikanie wyżej wymienionych sytuacji powoduje niekorzystne zmiany na polu społecznym, zawodowym. Przykładem może być zrezygnowanie z pracy albo jej zmiana na taką, która jest bliżej domu i nie wymusza korzystania z transportu publicznego, zamawianie zakupów online zamiast robienia ich w sklepie, unikanie życia towarzyskiego i wyjść do kina, teatru, na koncert. Zmiany mogą dotyczyć także sfery poznawczej – chcąc uniknąć lęku, osoba może stosować rozpraszacze uwagi, np. scrollować telefon stojąc w kolejce.
Często w złagodzeniu nieprzyjemnych doznań pomaga towarzystwo drugiej osoby (np. podczas podróży, zakupów). Nie jest to jednak sposób na leczenie agorafobii.
Przyczyny agorafobii
Trudno wskazać jednoznaczną przyczynę odpowiedzialną za rozwój agorafobii. Wśród predyspozycji wymienia się kilka czynników. Jednym z nich jest neurotyczność – podatność m.in. na doświadczanie zmiennych nastrojów, lęku, stresu, a także zamartwianie się, poczucie sfrustrowania, samotność.
Dla osób cierpiących z powodu agorafobii charakterystyczne jest także przekonanie o szkodliwości objawów lęku, czy wręcz zagrożeniu dla życia (zawał, udar, wylew przy ataku paniki).
Kolejnym czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia zaburzenia są trudne doświadczenia z dzieciństwa, np. separacja, śmierć rodzica. Klienci zgłaszają również dzieciństwo pełne chłodu emocjonalnego lub/i nadmierną kontrolę czy nadopiekuńczość ze strony rodziców. Duże znaczenie mają także traumy jak napad, wypadek.
Jeśli natomiast chodzi o predyspozycje genetyczne, to dziedziczność przy tym zaburzeniu wynosi 61%. Spośród różnych fobii, agorafobia ma najsilniejszy i najbardziej specyficzny związek z czynnikiem genetycznym, reprezentującym podatność na fobie. Jednak jak już wcześniej napisałam, żaden z wyżej opisanych czynników nie jest sam w sobie jedynym powodem rozwoju zaburzenia.
Na agorafobię częściej cierpią kobiety, niż mężczyźni.
Agorafobia a lęk paniczny
Przed 2013 rokiem agorafobię i lęk paniczny traktowano w DSM-5 (klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) jako jedno zaburzenie. Dziś kryteria są odmienne i mowa jest o dwóch różnych zaburzeniach. Jednocześnie nie wyklucza to podwójnej diagnozy, tzn. istnieje możliwość, że osoba z agorafobią ma również zespół lęku napadowego (lęk paniczny) i odwrotnie. Więcej o lęku panicznym przeczytasz tutaj: „Lęk napadowy (nerwica lękowa)”.
Żeby można było postawić diagnozę, objawy muszą się utrzymywać co najmniej kilka miesięcy. Agorafobię leczy się przy pomocy farmakoterapii i/lub psychoterapii.